Ankilozan Spondilit

Ankilozan spondilit, aksiyel iskeleti etkileyen, karakteristik enflamatuvar sırt ağrısına neden olan, yapısal ve fonksiyonel bozukluklara ve yaşam kalitesinde düşüşe neden olabilen yaygın bir enflamatuvar romatizmal hastalıktır. Yeni görüntüleme teknikleri ve tedavileri, son on yılda bu hastalığın yönetimini önemli ölçüde değiştirmiştir. Mevcut ilaçlarla radyografik ilerlemenin ve yapısal hasarın baskılanmasına ulaşılıp ulaşılamayacağı henüz belirsizdir. Ayrıca, nonsteroid antiinflamatuar ajanlarla tedavi ve fizyoterapi, ankilozan spondilitli hastaların uzun vadeli yönetiminde önemli bir yaklaşım olmaya devam etmektedir.

Ankilozan spondilit daha çok 26 yaş civarı gençleri etkileyen bir hastalıktır. Erkekler kadınlardan iki kat kadar daha fazla etkilenir. Fonksiyonel kısıtlanmalar 20 yıllık hastalık süresi olan erkeklerde daha fazladır. Fiziksel anlamda zorlu iş geçmişi olanlar, komorbid rahatsızlıklara sahip olanlar, sigara içenler ve aile öyküsü yatkın olanlar daha fazla etkilenir.

 

Klinik Kriterler

• 3 aydan uzun süredir dinlenmekle rahatlamayan egzersizle düzelen bel ağrısı ve sertliği,
• Bel omurlarının hareket kısıtlılığı
• Yaş ve cinsiyetle ilişkili normal değerlere göre göğüs ekspansiyonunun kısıtlanması

Radyolojik Kriter

• İki taraflı sakroiliit derece ≥ 2 veya tek taraflı derece 3-4

Radyolojik kriter en az bir klinik kriter ile ilişkiliyse kesin ankilozan spondilit mevcuttur denilebilir.

 

Tedavinin Temel Prensipleri

1. a) Deformitelerin engellenmesi,
2. b) Eklem hareketliliğinin sağlanması ve korunması,
3. c) Ağrı ve tutukluğun giderilmesi,
4. d) Hastanın; hastalığın gelişimi, evreleri ve tedavisi konularında bilinçlendirilmesi ve tedaviye aktif katılımı konusunda ikna edilmesi,
5. e) Sistemik komplikasyonların erken tanısı ve tedavisi,
6. f) Yaşam kalitesinin arttırılması şeklindedir.

 

Hastalar için semptomların standart tedavisi NSAID ilaçlar ve egzersiz programlarıdır. Fizik tedavi ve egzersiz hastalığın her aşamasında faydalıdır. Düzenli egzersiz  hastalığın aktivitesini ve omurganın dereceli iltihabını etkiler. Fizyoterapist eşliğinde uygulanan egzersiz programı  ağrı ve  omurga sertliğini azaltırken, omurga hareketliliği ve fiziksel fonksiyonu arttırır. İyi bir egzersiz reçetesi bu hastalarda kanıt değeri en yüksek seçenektir.

AS’ li bireylerde, hastalığın ilerleyen dönemlerinde günlük yaşama ait fonksiyonları gerçekleştirmenin olumsuz yönde etkilendiği görülmüştür. Bu etkilenme hastalığın geri dönüşlü (ağrı, sabah sertliği gibi) ya da geri dönüşümü olmayan (vertebralar arasında kemik köprü oluşumu) değişikliklerine bağlı olarak gelişmektedir. Özellikle erken tanı almış bireylerde, fiziksel anlamda fazla güç gerektiren işlerde çalışanlarda ve sigara kullananlarda ve yaşlılarda bu etkilenim daha fazladır. AS’ li bireylerin %50 si hastalık tanısının konmasından yaklaşık 15 yıl sonra tam zamanlı çalışamaz duruma gelirler. İnflamasyonun şiddeti, semptomlar ve spinal mobilitedeki kayıplar nedeniyle hastaların günlük yaşam aktivitelerini bağımsız bir şekilde sürdürebilmeleri giderek güç bir hale gelir. Semptomlardan özellikle sabah tutukluğunun ağrıya oranla daha fazla fonksiyonel limitasyona yol açtığı belirtilmektedir. Spinal mobilitedeki kayıplar basit günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmede bile kısıtlılığa yol açabilir (çorap giyme, arabaya binme, oturulan yerden destek almadan kalkma gibi). Son dönemlerde yapılan bazı çalışmalarda, hastalarda gelişen kifotik postür nedeniyle ayakta durma ve yürüme dengelerinde bozulma meydana geldiği belirtilmiştir. Dengenin bozulması bu hastalarda düşme ve travmaya bağlı gelişen spinal fraktür riskini arttırabilir. Bazı çalışmalarda ise kifotik postürün bu hastalarda dengeyi olumsuz yönde etkilemediğine dair sonuçlar elde edilmiştir.

AS’ de fizyoterapinin amacı semptomları azaltmak, ilerleyen dönemlerde oluşabilecek mobilite kayıplarını en aza indirgemek, optimum fiziksel fonksiyonu sağlamak ve bunu korumaktır. Bu amaçla bir fizyoterapist geniş bir skala oluşturan tedavi yöntemlerinin (örn: elektroterapi, egzersiz, eklem mobilizasyonları, hidroterapi yöntemleri) genellikle birkaçını birden kullanarak bir program oluşturur. Elektroterapi ajanları genellikle ağrıyı azaltmada ve egzersiz öncesi eklem hareketlerini rahatlatmada kullanılır. Ağrıyı azaltmada sıklıkla Transcutaneal Nerve Stimulation (TENS) 1-150 hz frekanslarında kullanılmaktadır. Yine dolaşımı arttırmak ve ağrıyı azaltmak için derin sıcaklık ajanları(kesikli ya da devamlı kısadalga ve mikrodalga diatermi, ultrason) kullanılmaktadır. Yüzeyel kan dolaşımını arttırmada, ağrıyı, kas spazmını, tutukluk hissini azaltmada ve hastayı egzersizlere hazırlamada kullanılan diğer yöntemlerden bazıları; yüzeyel sıcaklık ajanları, masaj yöntemleri ve eklem mobilizasyonlarıdır.

AS’li hastaların tedavisinde yer alan en önemli yöntemlerden birisini egzersizler oluşturmaktadır. Egzersizlerin amacı; eklem hareket kısıtlılıklarının önlenmesi, spinal mobilitenin olabildiğince korunarak düzgün bir postürün sağlanması ve bunun korunabilmesi, fonksiyonların geliştirilmesi ve korunması, yaşam kalitesinin arttırılmasıdır. Hastalara yalnızca fizyoterapist gözetiminde değil kendi kendilerine de uygulayabilecekleri bir ev programı hazırlanır ve bu programa uymaları konusunda hastaların motive edilmeleri gerekir. Yapılan araştırmalarda, fizyoterapist gözetiminde grup egzersizi yapanların yalnızca ev programına devam eden hastalara ve ev programına devam edenlerin hiç egzersiz yapmayan hastalara göre spinal mobilite, hastalık aktivitesi ve fonksiyonlar açısından daha fazla gelişme gösterdikleri görülmüştür. Ayrıca düzenli bir egzersiz programına devam eden hastaların daha düşük dozlarda analjezik ve NSAİİ ilaç kullandığı belirtilmektedir. Yine düzenli bir egzersiz programının hastaların vücut imajlarıyla ilgili düşüncelerini olumlu yönde etkilediği ve hastalığa bağlı gelişen depresyon skorlarını azalttığı belirtilmiştir

 

REFERANSLAR

Regnaux JP, Davergne T, Palazzo C, Roren A, Rannou F, Boutron I, Lefevre-Colau MM.

Exercise programmes for ankylosing spondylitis.

Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 10. Art. No.: CD011321.

DOI: 10.1002/14651858.CD011321.pub2.

 

Seminars in Arthritis and Rheumatism

Exercise for ankylosing spondylitis: An evidence-based consensus statement

Volume 45, Issue 4, February 2016, Pages 411-427

 

ANKİLOZAN SPONDİLİTLİ HASTALARDA KOMBİNE FİZYOTERAPİ-KAPLICA TEDAVİSİNİN SPİNAL MOBİLİTE, SEMPTOMLAR VE FONKSİYONLAR ÜZERİNE ETKİSİ

BETÜL YILDIRIM YASA

FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS

İZMİR–2009